ေဒါက္တာေအာင္ႀကီး ၏ အေဆြးလူ၊ အေတြးလူ၊ သိမ္႕ေမြ႕လူ, အပိုင္း (၁၁)

ရွာေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ) တပညဴလီေရာဂါ
ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီးႏွင့္အေၾကြး
ေသးငယ္ေဇာေျမာေနတဲ့စံုေထာက္ႀကီး

"ေသခါနီး စံုေထာက္၏ စြန္႔စားခန္း" ၀တၳဳတြင္ တပညဴလီေရာဂါႏ်င့္ ေသငယ္ေဇာ ေျမာေနရွာသည့္ စံုေထာက္ႀကီး ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ) ကုိ ေဒါက္တာ ၀ပ္ဆင္က သုိ႔ကလုိ သရုပ္ေဖာ္သည္။
" သူ႔ ပံုက စိတ္ညစ္ညဴးစရာ ျမင္ကြင္းတစ္ခုျဖစ္ေနသည္။ မိႈင္းမႈန္ ႏုိ၀င္ဘာလ၏ အလင္းပ်ပ်ေအာက္မွာ လူမမာခန္း က စိတ္က်စရာေကာင္းလွၿပီ။ ထုိ႔ထက္ အိပ္ရာေပၚမွ ကၽြန္ေတာ့္ကုိ စုိက္ၾကည့္ေနသည့္ ပါးရုိး နားရုိးေခ်ာင္က်ေန သည့္ သူ႔မ်က္ႏွာက ကၽြန္ေတာ့္ ႏွလံုးသားကုိ ေအးခဲသြားေစေလသည္။ သူ႔မ်က္လံုးေတြ က အဖ်ား ရွိန္ႏွင့္ ေတာက္ပေနသည္။ ပါးႏွစ္ဖက္လံုး ရဲရဲေတာက္လ်က္။ ႏႈတ္ခမ္းေပၚမွာ အနာေဖးမည္း မည္းေတြ တဲြခုိ လ်က္။ အိ္ပရာခင္းေပၚ တင္ထားသည့္ ေသးသြယ္သြယ္ လက္ေတြက အဆက္မျပတ္ အေၾကာဆဲြလ်က္။ အသံ က ခပ္ေအာေအာႏွင့္ ဆန္႔ငင္ဆန္႔ငင္"
ေဒါက္တာ၀ပ္ဆင္ ကုိ ရွာေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ)က စမ္းသပ္ခြင့္မျပဳ။ ဒီေရာဂါက ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါျဖစ္ သတဲ့။

ခင္ဗ်ား ကုႏုိင္ေလာက္ေသာေရာဂါ မဟုတ္ပါတဲ့။ ဒီေရာဂါကုိ ပါရဂူေျမာက္သိသူ တစ္ဦး သာရွိသည္။ ဆရာ၀န္ မဟုတ္၊ ဆုမၾတကၽြန္းေန မစၥတာကာ(လ)ဗတန္စမစ္ဆုိသူ ျဖစ္သတဲ့။ သူအခု လန္ဒန္ ေရာက္ေနသည္။ သူ႔စုိက္ခင္း မွာ ဒီေရာဂါ အႀကီးအက်ယ္ ျဖစ္ဖူးသည္။ ေဆးရံုႏ်င့္ ဆရာ၀န္ႏွင့္ ေ၀းကြာလြန္း လွ၍ ေဆးဘက္ ၀န္ထမ္းေတြ တစ္ေယာက္မွ လာေရာက္ၾကည့္ရႈေပးႏိုင္ျခင္းမရွိ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေရာဂါျဖစ္သူ သူ႔အလုပ္သမားေတြကုိ သူကုိယ္တုိင္ ပဲ ေစ့ေစ့စပ္စပ္ၾကည့္ၿပီး တတ္ႏုိင္သေရြ႕ ျပဳစုေစာင့္ ေရွာက္ခဲ့ရသည္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေရာဂါႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး သူက ကၽြမ္းက်င္သူ ျဖစ္သြားသတဲ့။ သူ႔ကုိ ေခၚေပးရန္ စံုေထာက္ႀကီး က ေတာင္းပန္ ၍ ေဒါက္တာ၀္ပဆင္မွာ မစၥတာစမစ္ကုိ မေတြ႕ေတြ႕ေအာင္ရွာရသည္။

မစၥတာစမစ္က ရွာေးလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ)၏ အေျခအေနကုိ ေမးျမန္းရာ ေသေကာင္ေပါင္းလဲ ျဖစ္ေနေၾကာင္း၊ စံုေထာက္ႀကီး ကုိယ္တုိင္ လႊတ္လုိက္ ၍ သူလာေတြ႕ရေၾကာင္း ေဒါက္တာ၀ပ္ဆင္က ေျဖသည္။
မစၥတာစမစ္ က သူ စိတ္မေကာင္းပါေၾကာင္း၊ ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ)ကုိ သူေလးစားေၾကာင္း၊ မစၥတာဟုမ္း(စ)က ရာဇ၀တ္မႈ အေပ်ာ္တမ္း စံုေထာက္ ျဖစ္သလုိသူကလည္း ေရာဂါ အေပ်ာ္တမ္း စံုေထာက္ ျဖစ္ ပါေၾကာင္း။ ေဘးစင္ေပၚက ပုလင္းေတြ၊ ဖန္ဘူးေတြကုိ လက္ညွိဳးထုိးလုိက္ၿပီး -
" ဒါက ကၽြန္ေတာ့္ အက်ဥ္းေထာင္ေတြေလ။ ေက်ာက္ေက်ာ Gelatin ထဲမွာ ေမြးထားတဲ့ပုိးေတြက ကမၻာ ေပၚမွာ အဆုိး၀ါး ဆံုး၊ ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆံုးေကာင္ေတြေပါ့။ သူတုိ႔က အျပစ္ဒဏ္က်ခံေနရတာ" ဟု ေျပာသည္။

ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ) ကုိ ေရာဂါပုိး ကူးစက္ေစၿပီး ေသေစရန္ သူ၏ႀကံစည္မႈ ထေျမာက္ၿပီဟု မစၥတာစမစ္ သေဘာေပါက္ လုိက္သည္။ ေသခါနီး စံုေထာက္ႀကီးကုိ သူ လုိက္ေတြ႕မည္။ စံုေထာက္ႀကီး ဘယ္ေလာက္ ေတာ္ေတာ္ ဒီအခ်ီေတာ့ ခံရၿပီ မဟုတ္လားဟု ခပ္ၾကြားၾကြားေလး ေျပာလုိက္ဦးမည္။ သူ ဘယ္လုိ ပိပိရိရိ ႀကံစည္တယ္ ဆုိတာ ရင္ေကာ့ေျပာလုိက္ဦးမည္။
ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ) ကလည္း ဒီအကြက္ထဲ ၀င္လာေအာင္ ႀကိဳတင္တြက္ခ်က္ စီစဥ္ထားတာပါပဲ။ သူတုိ႔ ႏွစ္ဦး ေတြ႕ဆံုပဲြ ကုိ ေဒါက္တာ ၀ပ္ဆင္က ေခ်ာင္းနားေထာင္သည္။
" ေသေသခ်ာခ်ာ နားစုိက္ဗ်ာ၊ ဒီေရာဂါ လကၡဏာေတြ မေပၚခင္ ကပ္ၿပီး ဘာေတြ ျဖစ္ေနေသးသတံုး"
" မရွိ ... မရွိပါဘူးဗ်"
" စဥ္းစားပါဦးေလ "
" ေနမေကာင္းေတာ့ စဥ္းစားလုိ႔ မရဘူးဗ်ိဳ႕"
" ေကာင္းၿပီေလ၊ ကၽြန္ေတာ္ ကူစဥ္းစားပါ့မယ္၊ စာတုိက္က ပါဆယ္တစ္ခုခု ေရာက္လာတယ္၊ ဟုတ္စ"
" စာတုိက္က ... "
" ေသတၱာတစ္ခုခုလုိမ်ိဳးေလ "
" ကၽြန္ေတာ္ သတိေမ့ခ်င္ၿပီ၊ ေသရေတာ့မယ္ထင္ပါရဲ႕ "
" နားေထာင္ဦးေွ ဟုမ္း(စ)ရဲ႕"
ေသခါနီးလူမမာ ကုိ ကုိင္လႈပ္သလုိ ၾကားရသည္။ ကၽြန္ေတာ္က ပုန္းခုိေနရာက အသံမထြက္ေအာင္ဘဲ ဂရုစုိက္ေန သည္။

" ခင္ဗ်ား နားေထာင္ရမယ္။ နားကုိ ေထာင္ရမယ္။ ေသတၱာတစ္လံုး၊ ဆင္စြယ္ေသတၱာတစ္လံုး မွတ္မိေသး ရဲ႕လား။ ဗုဒၶဟူးေန႔ က ေရာက္လာတာေလ။ ခင္ဗ်ား ဖြင့္ၾကည့္ခဲ့တာေလ၊ မွတ္မိေသးရဲ႕လား "
" ဟုတ္တယ္။ ဟုတ္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ဖြင့္ၾကည့္ခဲ့တယ္။ အထဲမွာ စပရိန္ပါတယ္။ တစ္ေယာက္ေယာက္ ကေနာက္တာ မ်ား ... "
" ေနာက္ရမယ့္ကိစၥ မဟုတ္ဘူးဗ်။ ခင္ဗ်ားအသက္နဲ႔ လဲရမယ့္ ကိစၥဗ်ိဳ႕။ ခင္ဗွား တယ္မိုက္တာကုိး။ အဲဒီ မုိက္ေၾကြး ကုိ ခင္ဗ်ား ေပးဆပ္ရမယ္။ အခုလည္း ေပးဆပ္ေနရၿပီ။ ခင္ဗ်ားက ကၽြန္ေတာ္ ေလွ်ာက္မယ့္လမ္းကုိ ဘာေၾကာင့္ တားဆီးရ ပိတ္ဆုိ႔ရတာလဲ။ ကုိယ့္လမ္းကုိယ္ေလွ်ာက္ ခဲ့ရင္ ကၽြန္ေတာ္က ခင္ဗ်ားကုိ ထိခုိက္ေအာင္ လုပ္စရာ မလုိဘူးေလ "
ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ) က မစၥတာစမစ္ကုိ လူသတ္မႈ၊ လူသတ္ရန္ ႀကံစည္မႈႏွင့္ ရံုးတင္ တရားစဲြႏုိင္ခဲ့သည္။ မစၥတာစမစ္ က ဇီ၀ပုိးမႊားေတြကုိ Gelatin (ေက်က္ေက်ာ) ႏွင့္ ေမြးထားၿပီး လန္ဒန္ကုိ သယ္ေဆာင္လာ သည္။ သူ႔တူအရင္း ကုိ ေရာဂါပိုးကူးစက္ေစရာ (၄)ရက္အတြင္း ေသဆံုးသြားရသည္။

ရွားေလာ့(ခ) ဟုမ္း(စ)က ဤေသမႈေသခင္းကုိ မသကၤာ။ ရုိးရုိးေသဆံုးမႈ မဟုတ္ဘဲ လူသတ္မႈဟု ယနမကင္း ျဖစ္မိသည္။ သူ ေမွ်ာ္လင့္ထားသလုိပါပဲ။ မစၥတာစမစ္က သူ႔ကုိ ဒုတိယပစ္မွတ္ထားၿပီး သုတ္သင္ရန္ အားထုတ္ သည္။ သူ႔တူ ကုိ လုပ္ႀကံခဲ့သည့္ နည္းကုိပဲသံုးသည္။ သူ႔တြက္ထားသလုိ စာတုိက္မွ ပါဆယ္ထုပ္ပုိ႔ၿပီး လုပ္ႀကံရန္ ႀကိဳးစားျခင္း။ တကယ္က စမစ္ကုိ သူ၀န္ခံခဲ့သလုိ ဆင္စြယ္ေသတၱာကုိ ဖြင့္မၾကည့္ခဲ့။ သူက ေရာဂါကူးပံု ကူးနည္းကအစ ေရာဂါလကၡဏာေတြကုိ တိတိက်က် ေစ့ငု ထားေလရာ ေရာဂါသည္ေယာင္ေဆာင္ေတာ့ တိတိပပ တူေနေလသည္။ ဒါေၾကာင့္ ေရာဂါအေၾကာင္း ကၽြမ္းက်င္ လွသည္ဆုိေသာ မစၥတာစမစ္ေရာ အနီးကပ္ေနသည့္ ဆရာ၀န္ရင့္မႀကီး ေဒါက္တာ၀ပ္ဆင္ပါ ခံသြား ရတာ။ ေဒါက္တာ ၀ပ္ဆင္ ေသေသခ်ာခ်ာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးလွ်င္ သူ "ဖိန္႔" တာေတြ ေပၚကုန္မည္စုိး၍ ဒီေရာဂါကူးစက္ တတ္သည္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔ကုိ မစမ္းသပါပါႏွင့္ဟု ႀကိဳတင္ ေမတၱာရပ္ခံ ထားလုိက္ေသးသည္။ ေရာဂါက တပညဴလီေရာဂါ (သုိ႔မဟုတ္) ဘလက္ေဖာ္မုိဆာေရာဂါ။ တကယ္ေတာ့ ဒီေရာဂါက လူလူခ်င္း ကူးစက္တတ္ေသာ ကူးစက္လြယ္ေသာ ေရာဂါ မဟုတ္။ ေရာဂါ အေၾကာင္း ေနာေက်ေနေသာ မစၥတာစမစ္ ကုိယ္တုိင္ပင္လွ်င္ "ေရာဂါျဖစ္"ေနသည့္ ရွာေလာ့(ခ) ဟုမ္း(စ)ကုိ အနီးကပ္ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ ကုိင္တြယ္လႈပ္ယမ္းလုိက္ေသးသည္မဟုတ္ပါ လား။

တပညဴလီေရာဂါ

ေဆးက်မ္းေတြထဲမွာ တပညဴလီေရာဂါဆုိတာ မပါေခ်။ ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ)ညႊတ္းတဲ့ ေရာဂါက ဘာေရာဂါပါလိမ့္။ စာေရးဆရာပီပီ စိတ္ကူးယဥ္ႀကံဆလုိက္ေသာ ေရာဂါေပလား။ ဒီေရာဂါက အေရွ႕ေတာင္ အာရွေတြမွာ ေတြ႕ရတတ္သတဲ့။ အင္ဒုိနီးရွား ဆုမၾတကၽြန္းက စုိက္ခင္းေတြမွာ အႀကီးအက်ယ္ ျဖစ္ဖူးသတဲ့။ လယ္ ကူလီေတြ မွာ ျဖစ္ေလ့ရွိသတဲ့။ ဒီေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဖ်ား၊ အစားပ်က္၊ တအားႏံုးခ်ည့္၊ ေခၽြးထြက္ မ်ား၊ တစ္ကုိယ္လံုး ၾကြက္တတ္သလုိ ကုိက္ခဲ၊ ေမာ၊ ေခ်ာင္းဆုိး၊ အသံအက္၊ ေလသံေပ်ာ့၊ ႏႈတ္ခမ္းမွာ အနားေဖး မည္းမည္းတြယ္၊ ေသခါနီးငန္းဖမ္းသလုိျဖစ္။ ဘာေရာဂါပါလိမ့္။ ခ်ံဳပုတ္ တုိက္ဖက္(စ)ေရာဂါ လား၊ ေထာင့္သန္းေရာဂါလား၊ တုိက္ဖြိဳက္လား၊ ပလိပ္ေရာဂါလား။

ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ)လုိ ဆရာ၀န္စာေရးဆရာက ေတြ႕ဖူးၾကားဖူးေနက် ေရာဂါေတြကုိ ၀တၳဳထဲ ထည့္ေရးေလာက္ေအာင္ "ဖ်င္း" လိမ့္ မည္ မထင္။ ဤ "ထူးမျခားနား" ေရာဂါေတြကုိ တခုတ္တရ စာဖဲြ႕လိမ့္မည္ မဟုတ္။ ခ်ံဳပုတ္ တုိက္ဖတ္(စ)ေရာ ဂါႏ်င့္ ေရာဂါလကၡဏာဆင္တူေသာ္လည္း ယင္းေရာဂါပုိးက Gelatin ထဲမွာ ေမြး၍မရေလ။ အသည္းအသန္ ျပင္းထန္ေရာဂါျဖစ္ေသာ္လည္း ယင္းေရာဂါေၾကာင့္ ေသႏႈန္းက မျမင့္မား လွ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူသတ္လက္နက္ အျဖစ္ သိပ္အသံုးမၾကျပန္။ ဆံုဆုိ႔နာေရာဂါမ်ားျဖစ္ေလမလား။ အသံက ခပ္ေအာေအာ။ ေမာက ေမာဆုိ ေတာ့။ ဆံုဆုိ႔နာက အဂၤလန္မွာ လမ္းေပၚကလူေတာင္ သိတယ္ ဆုိသည့္ေရာဂါမ်ိဳး။ ဒီလုိ ေပါေပါပဲပဲ ေရာဂါ မ်ိဳးကုိလည္း ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ) မ်က္စိက်ဖြယ္မျမင္။
ေနာက္ဆံုး အဘက္ဘက္က စဥ္းစားေကာက္ခ်က္ခ်လုိက္ေတာ့ တပညဴလိေရာဂါဆုိတာ Acute Septicaemic Melioidosis (မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ေသြးပုိးစဲြနာ) ျဖစ္ႏုိင္သည္ဟု ပညာရွင္တုိ႔က ေကာက္ခ်က္ခ် ၾကသည္။

ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး၊ ေရာဂါေဗဒဌာန (၁၉၁၂)

ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး ေရာဂါေဗဒဌာနကုိ ၁၉၁၂ မွာဖြင့္သည္။ (၉၇ ႏွစ္သက္တမ္းရွိၿပီ။) ဖြင့္ၿပီး လအနည္းငယ္ အတြင္းမွာပဲ ငယ္ရြယ္၍ စိတ္အားထက္သန္လွေသာ ေရာဂါေဗဒဆရာ၀န္ အသစ္က်ပ္ခၽြတ္ ကပၸတိန္၀စ္(တ)မုိးႏွင့္ သူ႔လက္ေထာက္ ခရစၥသွ်နဆြာမိတုိ႔က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ လမ္းေဘး ေျခသလံုးအိမ္တုိင္ ထူေနသူေတြ မွာ ေရာဂါအသစ္တစ္မ်ိဳးစေတြ႕သည္။
သူတုိ ႔ေရာဂါေဗဒ ဆရာ၀န္ေတြ တစ္ခါမွ် မေတြ႕ဖူးေသာေရာဂါ။ ျမင္းေတြမွာ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိၿပီး လူေတြထံ တစ္ခါတစ္ရံ မွ ကူးစက္ေသာ ဂလင္းဒါး (Glanders) ေရာဂါႏ်င့္ ခပ္ဆင္ဆင္။ သူတုိ႔ႏွစ္ဦး နိစၥဓ၀တာ၀န္ေတြ ထဲမွာ ၿမိဳ႕ေတာ္ ပုလိပ္အဖဲြ႕က ပုိ႔လာေသာ လမ္းေဘးေသေနသည့္ လမ္းေပၚက ခ်စ္သူ ေတြ၏ အေလာင္းေတြ ကုိ ခဲြစိတ္ ရတာ ပါ၀င္ေလသည္။ အမ်ားစုက ေမာ္ဖင္းေဆးစဲြၿပီး ေသဆံုးသူေတြ၏ အသုဘကမၼ႒ာန္း ရႈခ်င္စရာ အေလာင္းေတြ။

ဤေရာဂါေတြ ကုိ ခဲြစိတ္ (Post-Morten) လုပ္ရင္း အေလာင္းေတြမွာ ဂလင္းဒါေရာဂါႏွင့္ ဆင္တူ သည့္ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိေနတာ သတိျပဳမိသည္။ ပုိးေမြးၾကည့္လုိက္ေတာ့ ဂလင္းဒါး ေရာဂါမဟုတ္။ ဒါဆုိရင္ ဘာပုိးပါလိမ့္။ သိပၸံပညာရွင္ ေရာဂါေဗဒ ပညာရွင္တုိ႔ ၏ ေရာဂါေထာက္လွမ္းေရးပဲြ ႀကီးစေတာ့သည္။
အဆုတ္အေအးမိေရာဂါ၊ ေပါင္ၿခံျပည္တည္နာေတြႏွင့္ ေသဆံုးေသာအသက္ငယ္ငယ္ ေမာ္ဖင္းေဆးစဲြသူ တစ္ဦး ၏ အေလာင္းကုိ ခဲြစိတ္စစ္ေဆးရာမွ ေရာဂါသဲလြန္စရခဲ့ရာ ၁၉၁၂ ခုတြင္ ယင္းလူနာလုိ ျပည္တည္ပုိးေသြးစဲြနာ လူနာ (၃၈)ဦးတိတိ မွတ္တမ္းတင္ၿပီးၿပီ။ ယင္းအေၾကာင္း စာတမ္းျပဳစုၿပီး အိႏၵိယ ေဆးပညာေဂဇက္ဂ်ာနယ္ ((MG) သုိ႔ပုိ႔သည္။ ေမာ္ဖင္းထုိးလူနာမ်ား၏ ပုိးေသြးစဲြနာ (Morphine injectors' septicemias)ဟု နာမည္ရုိးရုိးပဲ ေပးလုိက္သည္။ (၁၉၉၃ ခု က်မွ မီလြိဳင္းဒုိး ဆစ္ေရာဂါ အမည္တပ္ခံရ သည္။)

ထုိစဥ္ကတည္းက ဤေရာဂါေဗဒပညာရွင္ႏွစ္ဦးက သူတုိ႔ေတြ႕ေသာေရာဂါပုိးမွာ မည္သူမွ် မေတြ႕ေသးေသာ ေရာဂါပုိးျဖစ္ေၾကာင္း မွန္ကန္စြာ ေကာက္ခ်က္ခ်နုိင္ခဲ့သည္။ ၁၉၁၇ ခုတြင္ ခရစၥသွ်နဆြာ မိက ဤေရာဂါျဖင့္ ေသဆံုး သူ (၁၀၀)ေက်ာ္အေၾကာင္း စာတမ္းတစ္ေစာင္ တင္သည္။ လူေသအေလာင္း ခဲြစိတ္မႈ အားလံုး ၏ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းတြင္ ဤေရာဂါပုိး ေတြ႕ရသည္ဟု မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။
ဤေရာဂါက ရက္တုိတုိအတြင္း ရုတ္ျခည္း လုိလုိ ေပၚလာတတ္ၿပီး ေရာဂါ အရွိန္တက္မႈ က ျမန္ဆန္သည္။ ေသႏႈန္းကလည္း ျမင့္မားလွသည္။ ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ)က သူ႔၀တၳဳ (The Adventure of the Dying Detective)ကုိ ၁၉၁၃ မွာထုတ္သည္။ ေရာဂါအေၾကာင္းသိၿပီး တစ္ႏွစ္အတြင္းမွာ အပူပုိင္းေဒသ ေနာက္ဆံုး ေပၚေရာဂါဆန္း ကုိ သူ႔၀တၳဳထဲမွာ ထည့္သံုးခ်င္ေလာက္ေအာင္ ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ) အာရံုက်ခဲ့ဟန္ တူသည္။

အံ့ဖြယ္ သုတက ၀တၳဳေရးဆရာ ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ)ေဆးစာမျပတ္ ဖတ္ရႈေလ့လာေနတယ္ဆုိတာပဲျဖစ္သည္။ ဤ ေရာဂါ၏ လကၡဏာတစ္ခု က အဆုတ္အေအးမိျခင္းႏွင့္ ေသြးတြင္းအက္စစ္ဓာတ္မ်ားေနျခင္း။ ဒါေၾကာင့္ ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ) ခမ်ာ အသက္ကုိ အလုအယက္ ရွဴေနရတာ၊ ေမာေန တာ၊ ေခ်ာင္းဆုိးေန တာ။ ေသြးပုိးစဲြနာ က သည္းလွေတာ့ အစားပ်က္ေနတာ၊ တအားႏံႈးခ်ည့္ေနတာ၊ ေခၽြးေစးျပန္ေနတာ၊ ငန္းဖမ္း ေန တာ။ ႏႈတ္ခမ္းေပၚက အနားေဖးေတြက အေရျပားျပည္တည္နာ (ဒါမွမဟုတ္) "ေရယုန္ေသး" ျပန္ၾကြတာ။ (အဆုတ္အေအးမိရင္ "ေရယုန္ေသး" ျပန္ၾကြတတ္သည္။) ဒီပုိးကုိ (Galatin)မွာ ေမြးလုိ႔ရေတာ့ ဆုမၾတမွ လန္ဒန္သုိ႔ လြယ္လင့္တကူ သယ္ႏုိင္သေပါ့။ ယေန႔ေခတ္ အဂၤလန္ မွာ ေတြ႕ရေသာ မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ ေရာဂါသည္မွန္သမွ်ကုိ ျပန္ၾကည့္ရင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏ်င့္ ၾသစေတးလ်ေျမာက္ပုိင္းေဒသ မွ လာသူေတြ ခ်ည္းလုိ႔ ဖတ္ဖူးတာ သတိရမိသည္။

၁၉၁၃ ခုမွာ ရန္ကုန္ေတာင္ဘက္ မုိင္ေပါင္းမ်ားစြာေ၀းသည့္ ကြာလာလမ္ပူ ေဆးသုေတသန ဌာန တြင္ ေမြးျမဴ ထားသည့္ တိရစၦန္ေတြ ေခြးေက်ာက္ေပါက္နာ ဆန္ဆန္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားသည္။ ေနာက္ကာလအတန္ ၾကာမွ ရန္ကု န္ တြင္ စေတြ႕ ရသည့္ မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ေရာဂါမွန္း သိလာရသည္။ ၾသစေတးလ်ေျမာက္ပုိင္းမွာ ဒီေရာဂါ ကုိ အေရးႀကီး တိရစၦာန္ေရာဂါတစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။ လူမွာေတာ့ ျဖစ္ခဲသည္ဟုဆုိ သည္။ ေဆးက်မ္းအထူႀကီးေတြမ်ာပင္ ဤေရာဂါအေၾကာင္း စာပုိဒ္တစ္ပုိဒ္မွ်ပဲ အႏုိင္ႏုိင္ ေဖာ္ျပထားသည္ ကုိေတြ႕ရသည္။ ဇီ၀လက္နက္ (Biological Weapon)အျဖစ္ သံုးႏုိင္သည္ဆုိတာေတာ့ အားလံုးက လက္ခံထားၾကသည္။ (ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ) ႀကိဳသိခဲ့တာၾကာေပါ့)။

ဗီယက္နမ္ စစ္ျပန္ေတြဆီမွာ ဒီေရာဂါေတြ႕ရေတာ့ ဒီေရာဂါအေပၚ စိတ္၀င္စားမႈက ေခါင္းေထာင္ထလာျပန္ သည္။ ဒီစစ္ျပန္ေတြမွာ ေတြ႕ရသည့္ေရာဂါပံုစံက ရက္တုိ အရွိန္ျပင္းေရာဂါ (Acute case)မ်ိဳးမဟ္ုတ္။ တီဘီေရာဂါလုိ ပုိး၀င္သြားတုန္း ေရာဂါလကၡဏာ ဘာမွမေျပာဘဲ ကုိယ္ခံအားနည္းလာမွ ဆီးခ်ိဳလုိ နာတာရွည္ေရာဂါ စဲြ၀င္လာမ် မူလေရာဂါအခံ ျပန္ၾကြျပန္ေပၚလာသည့္ပံုစံ။ နာတာရွည္ပုိးစဲြေရာဂါ။ (Chronic case)/ဒါေၾကာင့္ ဒီေရာဂါကုိ "ဗီယက္နမ္ အခ်ိန္ကုိက္ဗံုး"လုိ႔ေခၚတာျဖစ္မည္။ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္ ထေပါက္ဦးမည္ေပါ့။

မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ေရာဂါႏွင့္ကၽြန္ေတာ့္အေၾကြး

အိမ္နီးခ်င္း ထုိင္းႏိုင္ငံမွာ ၁၉၅၅ ခု က်ကာမွ ဤေရာဂါကုိ စတင္သတိထားမိသည္။ ၁၉၈၅ ခု ေရာက္ေတာ့ လူနာ (၈၀၀)ေက်ာ္ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ ရွိေနၿပီ။ ဓာတ္ခဲြခန္းေတြ အဆင့္ျမင့္တုိးတက္လာတာ၊ ကၽြမ္းက်င္သူ ပုိးမႊားေရာဂါေဗဒပညာရွင္ေတြ ရွိလာတာေၾကာင့္ ျဖစ္မည္။ ထုိင္းတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၂၀) အတြင္း ေဆးရံုျပင္ပ ေသြးပုိးစဲြနာျဖစ္သည့္ လူနာ ၁၀၀ မွာ ၂၀ က ဤေရာဂါပုိးစဲြလုိ႔ ျဖစ္ရသတဲ့။ ၅ ဦးမွာ တစ္ဦးႏႈန္း။ ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီးမွာ ၁၉၁၁ မွာ စေတြ႕ခဲ့ရသည့္ ဤေရာဂါကုိ ၁၉၄၅ ခုေနာက္ပုိင္းတြင္ မိမိတုိ႔ ႏိုင္ငံ ၌ ေတြ႕ရွိေၾကာင္း မွတ္တမ္းမွတ္ရာ မေတြ႕မိ။ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မွာ မႏၱေလးေဆးရံုႀကီး အတြင္းလူနာတစ္ဦး၏ လက္ေမာင္းျပည္တည္ရာမွ ဤေရာဂါပုိးကုိ စတင္ေတြ႕ရွိရျပန္သည္။ သမားေတာ္ႀကီး ေဒါက္တာေစာႏိုင္ႏွင့္ အဏုဇီ၀ေဗဒပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေမၾကည္ေအာင္တုိ႔၏ သတိရွိမႈ၊ လံု႔လထုတ္မႈတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၁ မွ ၂၀၄ အတြင္း လူနာ ၆ ဦးထပ္ေတြ႕ရျပန္သည္။ တစ္ေက်ာ့ျပန္ မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ ေပလား။ ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး၊ ရန္ကုန္ေဆးရံုသစ္ႀကီး၊ ေျမာက္ဥကၠလာပေဆးရံုႀကီး၊ ျပင္ပ ေဆးခန္းႀကီးတစ္ခုက လူနာေတြ။

၂၀၀၇ ခုမွာေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ ကုိယ္တုိင္ မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ႏွင့္ ပက္ပင္း၀င္တုိးသည္။ ၀င္တုိးလုိ႔ တုိးမွန္းမသိခဲ့။ ယုန္ကတုိးေသာ္လည္း ပုိက္ကေပါက္ေနေပသကုိး။ ဒါေၾကာင့္ (Discovery comes only to the prepared mind)လုိ႔ ဆုိတာ ျဖစ္မည္။ ကၽြန္ေတာ့္စိတ္က ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ ေမွ်ာ္လင့္တြက္ဆထားေသာ စိတ္ အေျခ အေန မဟုတ္ခဲ့။
ေရာဂါရွင္ က ငယ္သူငယ္ခ်င္းတစ္ဦး။ အသည္းေျခာက္ေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေ၀ဒနာသည္။ ဖ်ားေနတာၾကာၿပီ။ ထုိ႔ျပင္ ညာဘက္ညွပ္ရုိး အတြင္းဘက္ေနရာနာက်င္သည္ေျပာ၍ လာျပသည္။ စမ္းသပ္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ဘာမွ ထူးထူးျခားျခားမေတြ႕ရ။ ႏွိပ္ၾကည့္ေတာ့ နည္းနည္းနာသတဲ့။ ဒါပဲ။ အဖ်ားကမက်။ ပဠိဇီ၀ေဆးေတြ စံုေနၿပီ။ နာက်င္သည့္ေနရာက နည္းနည္းေရာင္လာသည္။
သူတုိ႔ကတတ္နုိင္ေတာ့ ထုိင္းသုိ႔သြားသည္။ ဟုိမွာ ေဆးရံုတက္၊ စမ္းသပ္မႈေတြလုပ္ၿပီး အရုိးဆရာ၀န္၏ ခဲြစိတ္မႈခံယူရသည္။ ျပည္ေတြ ေတြ႕လုိက္ကတည္းက အရုိးဆရာ၀န္က "မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ႀကီးဗ်" ဟု ထေအာ္ ေလသတဲ့။ ဓာတ္ခဲြစမ္းသပ္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ သူေျပာတာ ကြက္တိ။ ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး ေရာဂါေဗဒ ဆရာ၀န္ေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္ အေၾကြးတင္သြားၿပီ။

ေမာ္စီတုန္း၏ မရဏလက္ေဆာင္

ျပင္သစ္သမၼတ ပြန္ပီဒူးလက္ထက္ ဥကၠ႒ႀကိး "ေမာ္"က ပါရီတိရစၦာန္ဥယ်ာဥ္အတြက္ လက္ေဆာင္ေတြ ပုိ႔ေပးရာ မွာ ပါလာေသာ ပင္ဒါ၀က္၀ံတစ္ေကာင္ေၾကာင့္ ဒုကၡေပြရဖူးသည္။ ယင္းလက္ေဆာင္ေတြရၿပီး မၾကာလွခ်ိန္မွာ တိရစၦာန္ရံု ရွိ အေကာင္ႀကီးႀကီးေတြ ထူးထူး ဆန္းဆန္း ေရာဂါ စဲြကပ္ခံရၿပီး ေသဆံုး ကုန္သည္။ ေရာဂါစံုေထာက္ေတြ ေထာက္လွမ္းလုိက္ေတာ့ လက္သည္မွာ မီလြိဳင္းဒုိးဆစ္ေရာဂါ ျဖစ္ေန သည္။ ေရာဂါစတင္ျပန္႔ပြားေနသည့္ တိရစၦာန္ (index case)ကုိ လုိက္ရွာေတာ့ "ေမာ္" ၏ ပင္ဒါ၀က္၀ံေလးျဖစ္ေန သည္။ အေနာက္တုိင္းက တိရစၦာန္ဆရာ၀န္ေတြ မ်က္လံုးျပဴးရၿပီ။ ဒီေရာဂါပုိး က ေတာင္ေပၚေန ေဂၚရီလာေမ်ာက္၀ံေတြ၊ ငွက္ေတြ၊ ပင္လယ္ေန ႏို႔တုိက္သတၱ၀ါေတြအတြက္ အႏၱရာယ္ ႀကီးလွေၾကာင္း တစ္စတစ္စ သိလာရသည္။ နယ္စည္းမျခား တုိက္ခုိက္ေသာ ေရာဂါပုိးေပတကား။

ေကာက္ခ်က္

၁။ ဒါက္တာ၀ပ္ဆင္ ေဆးပညာဂ်ာနယ္ ဖတ္ပံုမရ။ ဆရာ၀န္ျဖစ္လ်က္ ေဆးစာ မဖတ္ဘဲေန ရဲသည္၊ ေနရက္သည္။ သူက ရွားေလာ့(ခ)ဟုမ္း(စ)၏အမႈကိစၥေတြကုိ ၀တၳဳေရးဖဲြ႕ဖုိ႔ပဲ စိတ္သန္ေန သည္။ ေဆးစာ မဖတ္ သည့္ ဆရာ၀န္ေဆးမကုထုိက္။ ဆရာ၀န္အမည္ မခံထုိက္။
၂။    ေရာဂါႀကီး၊ ေရာဂါဆန္းတစ္ခုခုကုသလွ်င္ ပညာရွင္ လုိအပ္သည္။ (ေဒါက္တာ၀ပ္ဆင္လုိ) သာမန္ ဆရာ၀န္ႏွင့္ မကုထုိက္၊ မကုအပ္။ ကုသရာတြင္ ဥာဏ္ေပါင္းစုလ်က္ ကုသသင့္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အဖဲြ႕ေကာင္းဖုိ႔ အဖဲြ႕ေတာင့္ဖုိ႔လုိသည္။
၃။    ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ)က စာေရးဆရာအျဖစ္ အသက္ေမြးေသာ္လည္း ေဆးစာဖတ္ဆဲဆုိတာ သိရသည္။ ၁၉၁၂ ခုထုတ္ အိႏၵိယေဆးပညာဂ်ာနယ္ထဲက ဤေရာဂါဆန္းကုိ သူ ေက်ေက်ညက္ညက္ ဖတ္ၿပီးၿပီ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၁၉၁၃ ခုထုတ္ သူ႔၀တၳဳတြင္ ဤေရာဂါအေၾကာင္း သပ္သပ္ရပ္ရပ္ လွလွပပထည့္ေရးႏိုင္ျခင္း ျဖစ္ သည္။ အပူပုိင္းေဒသ ေရာဂါေတြအေပၚ စိတ္၀င္စားမႈကုိ သူ႔၀တၳဳေတြမွာ အစဥ္တစုိက္ ေတြ႕ရသည္။
၄။    ကုိနင္ဒြိဳင္း(လ)က ဇီ၀လက္နက္သံုးစဲြမႈကုိ ႀကိဳျမင္သည္။ စာတုိက္မွ ပါဆယ္ပုိ႔၍ ေသေၾကာင္းႀကံ စည္ႏုိင္မႈ ကုိ ႀကိဳသိခဲ့သည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ဘ၀က စိတ္ကူးကုိ တုတတ္သည္။
၅။    ေရာဂါရွာေဖြေထာက္လွမ္းျခင္းက သမားေတာ္ေတြႏွင့္ ပဲြၿပီးသည့္ကိစၥမဟုတ္။ အဆင့္ျမင့္ ဓာတ္ခဲြခန္း၊ ကၽြမ္းက်င္ပညာသည္ ပညာရွင္ လုိအပ္သည္။
၆။    ေရာဂါေတြက နယ္စည္းမျခား။ လူတိရစၦာန္စည္းမျခား ျဖစ္ႏုိင္သည္၊ ျဖစ္ေနသည္။
၇။    လက္ေဆာင္ ဆုိတာ ဥာဏ္ႏွင့္ေပး၊ ဥာဏ္ႏွင့္ယူရသည့္ ကိစၥျဖစ္သည္။
၈။    လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀)နီးနီးက ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီးတြင္ ပစၥည္းကိရိယာ မစံုမလင္ၾကား က်ားကုတ္ က်ားခဲ သုေတသနျပဳခဲ့ေသာ ေရာဂါေဗဒပညာရွင္ေတြအေပၚ ယေန႔ေခတ္ ဆရာ၀န္ေတြ အေၾကြးတင္ေနေသး သည္။

စာညႊန္း။  Vora SK (2002). Sherlock Holmes and a biological weapon. JR Soc Med 95:101-103
ရြက္ႏုေ၀၊ ၾသဂုတ္လ၊ ၂၀၀၈

ဆက္ရန္
.