ဆရာဦးသုခႏွင့္ သူ႔ေခတ္ၿပိဳင္ စာဆိုတို႔အျမင္ အပိုင္း (၂၂)

အႏွစ္တရာျပည့္
အေမေန႔ ဗိသုကာႀကီး
ဖုန္းျမင့္ေအာင္ (မႏၱေလး)

တဖက္ပါ စာတိုေလးကို ၁၉-၂-၉၇ေန႔၊ မြန္းလြဲ(၁)နာရီအခ်ိန္တြင္ "မ်ိဳးျမင့္ေဆြ အႏုပညာရိပ္ကြန္း" (ေငြစႏၵာ၊ အမွတ္(၁၇၇)၊ ၃၂လမ္း၊ ၇၆ႏွင့္၇၇လမ္းၾကား၊ မႏၱေလး)၌ ႏိုင္ငံေက်ာ္စာေရးဆရာ၊ ဒါရိုက္တာႀကီး ဘဘဦးသုခ က ဧည့္သည္မွတ္တမ္းမွာ ကမၺည္းတင္ခဲ့ပါသည္။ ဆရာမ်ိဳးျမင့္ေဆြသည္ စာေရးဆရာ၊ ကဗ်ာ ဆရာ၊ ပန္းခ်ီဆရာ၊ သီခ်င္းေရ ဆရာ၊ ဂီတစာဆို၊ ပန္းပုဆရာ၊ ေရႊခ်ည္ထုိး ဆရာ စသျဖင့္ ျမန္မာမႈ အႏုပညာ နယ္ပယ္မွာ ထင္ရွားခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္ပါသည္။

ဆရာ ကြယ္လြန္ၿပီးသည့္ေနာက္ က်န္ရစ္သူ ညီအစ္ကုိ၊ ေမာင္ႏွမမ်ားက မႏၱေလးၿမိဳ႕၏ အခ်က္အခ်ာ က်ေသာေနရာ တုိက္ အထပ္ထပ္ တစ္ခုလံုးတြင္ ဆရာ့ပန္းခ်ီ ကား (၇၀၀)ေက်ာ္ႏွင့္ အႏုပညာလက္ရာ ပစၥည္း မ်ားကို တခမ္းတနား ျပခန္း ျပဳလုပ္ထားရွိပါသည္။ ထုိေနရာကို ငွားစားပါက တစ္လတစ္လ သိန္းခ်ီ ရႏိုင္ေပမယ့္ ဆရာအႏုပညာလက္ရာမ်ားကို တန္ဖိုးထား တတ္ၾကေသာ ဆရာ့ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမမ်ား၏ ေက်းဇူး ေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ေလ့လာၾကည့္ရႈမွတ္သား ခြင့္ရခဲ့ပါသည္။ "မ်ိဳးျမင့္ေဆြ အႏုပညာရိပ္ကြန္း" အမည္ကို ႏိုင္ငံေက်ာ္စာေရး ဆရာမႀကီး၊ သတင္းစာ ဆရာမႀကီး အေမလူထု ေဒၚအမာ က ေပးခဲ့ပါသည္။ ပထမဆံုးအႀကမ္ မႏၱေလးအေမေန႔ အခမ္းအနားသို႔ ၾကြေရာက္ ေဟာေျပာ ေပးခဲ့ ပါေသာ ဘဘဦးသုခက "ကိုဖုန္းျမင့္ရယ္ ကၽြန္ေတာ့္မွာ အခ်ိန္ေလးနည္းနည္း ပိုေနတယ္၊ သြားသင့္တဲ့ ေနရာ လိုက္ပို႔ေပးပါဗ်ာ" ဟု မိန္႔ၾကားပါသည္။

၁၉၉၇ခုႏွစ္ (၁၃၅၈ခုႏွစ္ ျပာသိုလျပည့္) ပထမအႀကိမ္ မႏၱေလးအေမေန႔ အခမ္းအနားသို႔ ၾကြေရာက္ခ်ီးျမႇင့္ ေဟာေျပာခဲ့ပါေသာ ဘဘက တူအရြယ္၊ သားအရြယ္၊ တပည့္အရြယ္ ကၽြန္ေတာ့္ကို "ခင္ဗ်ား" "ကၽြန္ေတာ္" သံံုးေန၍ ေတာင္းပန္ေပမယ့္ မရ။ "ခင္ဗ်ားက ေက်ာင္းဆရာေလ၊ ကၽြန္ေတာ္လည္း ေက်ာင္းဆရာလုပ္ခဲ့ဖူး ေသာ ဘ၀တူခ်င္း ေလးစားရမွာေပါ့။ အခ်င္းခ်င္း ဆရာလုပ္တာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး၊ ၿမိဳ႕ေတာ္သိန္းေအာင္ ဇာတ္မွာ ခင္ဗ်ား က ဇာတ္ညႊန္းေရးဆရာ၊ သရုပ္ေဆာင္ဒါရိုက္တာလည္း လုပ္ေနေသးေတာ့ ဇာတ္သမား မ်ား နဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့အခါ ထားသင့္တဲ့ မာနေတာ့ထားဗ်ာ၊ ဇာတ္သမားတခ်ိဳ႕က ဇာတ္တိုက္တဲ့အခါ စင္ေအာက္ မွာ အကုန္မလုပ္ခ်င္ဘူး၊ အကုန္မေျပာခ်င္ဘူး၊ အာစရိ စင္ေပၚက်မွ အကုန္လုပ္မယ္၊ အကုန္ ေျပာမယ္၊ စိတ္ခ်အာစရိလို႔ ေျပာတတ္တယ္၊ စင္ေပၚေရာက္ေတာ့ ပရိသတ္ရယ္၊ မီးရယ္၊ တီး၀ိုင္းဆုိင္းရယ္ ေၾကာင့္ အကုန္လြဲေခ်ာ္တတ္တယ္။ စင္ေအာက္မွာ စိတ္တုိင္းက် ဇာတ္တိုက္ၿပီးမွ စင္ေပၚတင္ပါဗ်ာ" ဟု အႀကံဥာဏ္ေကာင္း ေပးခဲ့ဖူးပါသည္။

ဘဘက ဆရာမ်ိဳးျမင့္ေဆြအား "နယ္စုံအႏုပညာရွင္" ဟု ဂုဏ္တင္ခဲ့သည့္နည္းတူ ဘဘကိုယ္တုိင္ ဘက္စုံ၊ စြယ္စုံမက နယ္စုံ အႏုပညာရွင္ ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း အားလံုးအသိ ျဖစ္ပါသည္။ စာေပ၊ ရုပ္ရွင္၊ ဂီတ၊ သဘင္ ျမန္မာမႈ အႏုပညာနယ္ပယ္မွာ ဘသည္ လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါသည္။ အႏုပညာအေမြ မ်ားမ်ား ထားႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ဘဘဦးသုခ ဘ၀က ပန္းခင္းေသာ လမ္းခ်ည္းမဟုတ္ခဲ့ပါ။ သုခဟူေသာ နာမည္ ရရွိခဲ့ဘို႔ ဒုကၡအေျမာက္အျမားႏွင့္ ရင္းႏွီးခဲ့ေၾကာင္း မၾကာခဏ မိန္႔ၾကားဖူးပါသည္။

ဘဘက သြားသင့္တဲ့ေနရာ လိုက္ပို႔ခုိင္းေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္မွာ ကားမရွိ၊ ဆုိင္ကယ္မရွိ၊ ရွိလည္း မေမာင္းတတ္၊ မစီးတတ္၊ ေက်ာင္းဆရာေဟာင္းသက္ၾကားအိုမွာ စက္ဘီးအိုေလးသာ ရွိသည္။ ဒီစက္ဘီးအို ေလးႏွင့္ ၿမိဳ႕ပတ္ၿပီး ပရလုပ္ငန္း လုပ္ရသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ျပင္စာ၊ ျပင္ဦးလြင္၊ ေတာင္ေလးလံုး ဆရာေတာ္ ဦးပညာေက်ာင္း၊ မင္းကြန္း၊ စစ္ကုိင္း၊ ၿမိဳ႕ေတာ္ဦးသိန္းေအာင္ရြာ ကန္ႀကီးကုနး္ ထိ ခရီးဆန္႔ရသည္။ ဘဘ လိုက္ပို႔ေပးဘုိ႔ ကားလိုလာသည္။ ရတနာပံု ထီဆိုင္ က အစ္ကိုႀကီး ဦးသန္းေဆြ၊ တက္ေန၀င္း ဓာတ္ပံုတိုက္ ႏွင့္ ဗြီဒီယိုက ဦးေလး ဦးစန္းေမာင္တို႔ထံ အလွည့္က် အကူအညီ ေတာင္းခံရသည္။ ဆရာမ်ိဳးျမင့္ေဆြ ျပခန္းေရာက္ေတာ့ ဘဘေပ်ာ္ေနသည္။

ဆရာမ်ိဳးျမင့္ေဆြ (ဦးျမေသာင္း)၏ အႏုပညာပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ဆရာ့ အစ္မႀကီးတို႔ပါ ဘဘႏွင့္ပါေအာင္ ဓာတ္ပံု ရိုက္ခုိင္းသည္။ ဓာတ္ပံုဆရာက အနားမွာ မရွိ၊ ကိုျမတ္သစ္မွာ လည္း ကင္မရာမပါလာ။ မေတာက္ တေခါက္ သာ ဓာတ္ပံုရိုက္တတ္ေသာ ကၽြန္ေတာ္က မျဖစ္ညစ္က်ယ္ ရိုက္ေပးရသည္။ ဘဘကို (၁၄-၁၁-၁၉၁၀)ေမြးေတာ့ ၁၉-၂-၁၉၉၇ေန႔မွာ ဘဘအသက္(၈၈)ႏွစ္ထဲ ၀င္လာ ေနၿပီ။ ဧည့္မွတ္တမ္းကို အလြဲအေခ်ာ္ မရွိ ေရးႏိုင္သည္။ အခ်ိဳ႕က ဘဘကို မ်က္စိကြယ္ေနသည္ဟု ေျပာၾက၊ ေရးၾကသည္။ ဘဘ က "ကိုဖုန္းျမင့္ရ၊ ကၽြန္ေတာ္က မျမင္မကန္းဗ်ိဳ႕၊ သူမ်ားလိုလည္း အျမင္အာရုံ မသန္ဘူး၊ ကန္းလည္း မေနဘူးဗ်" တဲ့။ ဘဘအသက္ႀကီးလာလို႔သာ မ်က္စိအသံုးခ်တာမ်ားလာလို႔သာ မ်က္စိမႈန္တာပါ။ ဘဘ မကြယ္လြန္မီ မ်က္စိမကြယ္ဘူးဆိုခ်င္တာပါ။ ဘဘက အစိႏၱယ်ႀကီးဘုရားရွိခုိး စာအုပ္ကို သိန္းခ်ီရုိက္ၿပီး အႀကိမ္ႀကိမ္ ဓမၼဒါနလုပ္တာအားက်ၿပီး ကၽြန္ေတာ္က ဓမၼဒါနလုပ္တဲ့အခါ ဘဘက မ်က္ႏွာဖံုးၾကည့္ၿပီး ဒီဘုရား  ပံုေတာ္က ဗုဒၶဂါယာဘုရားပံုေတာ္ဗ်၊ သိပ္သပၸါယ္တာပဲဟု မိန္႔ၾကားပါသည္။ အသက္ႀကီး လာၿပီျဖစ္သည့္ ဘဘကိုေဖးကူ တြဲတာၾကည့္ ဘဘမ်က္စိမျမင္လို႔ တြဲေခၚေနရၿပီဟု တလြဲျမင္ ေနၾက၍ ကၽြန္ေတာ္ရွင္းရျခင္း ျဖစ္ည္။ အျမင္အာရုံနညး္သည့္ ဘဘသည္ အၾကားအာရုံ ထက္ျမက္လာပါ သည္။

အဓိပၸာယ္က်ယ္၀န္းေလးနက္ေသာ စကားလံုးမ်ားကို ဘဘ သံုးတတ္သည္။ အဓိပၸာယ္က်ယ္၀န္းသည့္ "နယ္စုံ အႏုပညာရွင္" ဟူေသာ စကားလံုးႏွင့္ ဆာမ်ိဳးျမင့္ေဆြကို ဂုဏ္တင္သည္။ ဆရာေတာ္ အရွင္ဆႏၵာဓိက မွ ၀တၳဳေငြ ခ်ီးျမႇင့္ေသာအခါ ဘဘက "ေလာကမွာတတ္သိသူေတြမ်ားပါတယ္ဘုရား သိတတ္သူ ေတြ ရွားပါးတယ္ဘုရား" ဟု ေလွ်ာက္ထားျပန္ပါသည္။ ထုိစဥ္ကာလက ဘဘအသက္ (၉၀)ေက်ာ္ အရြယ္ပါ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔မွာ ဒီလို ေျပာတတ္ သံုးတတ္ဖို႔ ေနေနသာသာ ေလာကႀကီးမွာ ဒီအရြယ္ ထိေနခ်င္ မွ ေနရမွာပါ။ ငါန္းစြန္းၿမိဳ႕နယ္၊ သားၾကင္ေက်းရြာ ပရိယတၱိစာသင္တိုက္ ေငြရတုသဘင္မွာ ၿမိဳ႕ေတာ္ သိန္းေအာင္ ကို "ကိုသိန္းေအာင္က မင္းသားေတာ့ မင္းသားဇာတ္မင္းသားနဲ႔မတူဘဲ အရပ္သားနဲ႔ တူတဲ့ မင္းသား" ဟု ဆိုျပန္ပါသည္။ ထုိအခ်ိန္မွာ ဘဘအသက္(၇၅)ႏွစ္ပါ။ စႏၵကူးႏွစ္လို ၾကာေလ ေမႊးေလ ပါ။  ဘဘ က အသက္ႀကီးလာေလ တန္ဖိုးရွိလာေလပါ။

၂၀-၃-၁၉၀၇ေန႔ထုတ္ လုပ္သားျပည္သူ႔ေန႔စဥ္ သတင္းစာပါ "ထိုတစ္ေန႔" ဟူေသာ စာတစ္ပုဒ္သည္ အေမ ေန႔ က်င္းပျဖစ္ဖို႔ သေႏၶတည္ခဲ့သည္။ ႏွစ္ေပါင္း(၂၇)ႏွစ္ၾကာမွ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မႏၱေလး က အေမေန႔ က်င္းပ ရန္ အႀကံရခဲ့သည္။ မႏၱေလးေမာရိယေဆးတိုက္က ဦးခင္ေမာင္ေဌးႏွင့္ ကၽြန္ေတာ့္ငယ္တပည့္ မခင္သန္းေဆြ တို႔၏ သမီး စုခုိင္ေဌး၏ လက္ထပ္မဂၤလာပြဲတြင္ ဘဘက ၾသ၀ါဒစကား၊ ဆုေပးစကားခ်ီးျမႇင့္ ေပးရန္ မႏၱေလးၿမိဳ႕သို႔ ေခတၱေရာက္လာခုိက္ ၃၃လမ္း၊ ၈၃ႏွင့္ ၈၄လမ္းၾကားရွိ မန္းဧရာတည္းခုိခန္းတြင္ ကၽြန္ေတာ္ တုိ႔ သားအဖႏွစ္ေယာက္ (ဆရာတပည့္ႏွစ္ေယာက္) အေမေန႔အေၾကာင္း အက်ယ္တ၀င့္ ေျပာျဖစ္ၾကသည္။ ေျပာရင္းေျပာရင္း ဘဘက မ်က္ရည္ေတြ က်လာသည္။ "မဂၤလာရွိလိုက္တာ ကိုဖုန္းျမင့္ ရယ္ ကၽြန္ေတာ္လာတာ ေလာကီမဂၤလာ သက္သက္အတြက္ ပါ။ ခက္ဗ်ားေျပာလိုက္တဲ့ အေမေန႔က ေလာကီ ေရာ၊ ေလာကုတၱရာပါ အက်ိဳးႏွစ္ျဖာ ေပးစြမ္းမယ့္ မဂၤလာေန႔ျမတ္ပါ"။ ဘဘက်သည့္ မ်က္ရည္က ပီတိမ်က္ရည္ ပါ။ မဂၤလာမ်က္ရည္ပါ။

အေမေန႔အေၾကာင္း ေျပာရင္း ဘဘက ကၽြန္ေတာ့္ကို ပိုရင္းလာပါသည္။ ဘဘ၏ သားတပည့္ၾသရႆ ဆရာေမာင္ႏွင္းမိုး ႏွင့္ ပါရမီစာေပက ဦးေက်ာ္ဦးတုိ႔က မႏၱေလးအေမေန႔အေၾကာင္း ဘဘေျပာတိုင္း ကၽြန္ေတာ့္ နာမည္အၿမဲ ထည့္ေျပာတတ္ေၾကာင္း အသိေပးၾကပါသည္။ ဘဘျဖစ္ခ်င္သည့္ အေမေန႔ကို က်င္းပ ေပး၍ ေက်းဇူး တင္ေၾကာင္း တဖြဖြ ေျပာပါသည္။ မႏၱေလးကို ဘဘ ပိုခ်စ္လာပါသည္။ ဘဘမက္ခဲ့သည့္ အိပ္မက္ကို မႏၱလးက ဦးေဆာင္ခဲ့လို႔ပါတဲ့။

ဘဘက ထပ္ေျပာပါေသးတယ္။ "ကိုဖုန္းျမင့္၊ ခင္ဗ်ားတို႔ "အေမေန႔" တကယ္လုပ္မွာေနာ္ ကၽြန္ေတာ္ အိပ္မက္ မက္ေနတာမ်ား ျဖစ္ေနမလား၊ ခင္ဗ်ားေျပာတာ ကၽြန္ေတာ္ နားေထာင္ ကၽြန္ေတာ္ မယံုဘူး၊ တကယ္ပါဗ်ာ၊ မဂၤလာတရားေပၚထြန္းဘုိ႔ (၁၂)ႏွစ္ႀကိဳၿပီး သတင္းပ်ံ႕တယ္၊ ကၽြန္ေတာ္ျဖစ္ခ်င္တဲ့ အေမေန႔ ေပၚထြန္းဘို႔ ႏွစ္ေပါင္း(၃၀)ေလာက္ၾကာတယ္။ ခင္ဗ်ားအဖြဲ႕၀င္ေတြကို ေလးေလးနက္နက္ သာဓုေခၚ ေၾကာင္း ေျပာေပးပါဗ်ာ၊ သူတို႔ကိုလည္း ကၽြန္ေတာ္နဲ႔ ဆံုေပးပါဦးဗ်ာ"။ "ဘဘ၀မ္းသာေအာင္ သားလာ ညာေနတာ မဟုတ္ပါဘူး၊ အေမေန႔ မလုပ္ပဲနဲ႔ လုပ္ပါ့မယ္လို႔  ဘဘလို ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးကို သား မလိမ္မညာရဲပါ ဘူး။ ပ်ားရည္တစ္စက္နဲ႔ ၀မ္းလာခ်တာ မဟုတ္ပါဘူး ဘဘရာ္၊ ဘဘ ၀မ္းသာရေအာင္ သား ကတိေပးပါ မယ္။ ဘဘ ရွိတုန္းေရာ၊ ဘဘ မ်က္စိမွိတ္သြားေတာ့ေရာ သားတို႔ မႏၱေလးမွာ ႏွစ္စဥ္အေမေန႔က်င္းပပါ မယ္။ ဒီအတြက္ စိတ္ခ်ပါဘဘ၊ အေမေန႔ အခမ္းအနားကို သားတို႔ခ်ညး္ မလုပ္ပါဘူး။ လုပ္ခ်င္တဲ့ၿမိဳ႕၊ ရြာဌာန ေတြကို ကူညီပါမယ္။ လိုအပ္တာ ပံ့ပိုးပါ့မယ္၊ အေမေန႔ျဖစ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႕၀င္ေတြကို ဘဘဆီ သား ေခၚလာခဲ့ပါ့မယ္"။

ဘဘဦးသုခ အႏွစ္တစ္ရာနီးလာေလ၊ ဒီစကားသံေတြ ျပန္ၾကားရေလ ျဖစ္ေနပါသည္။ အေမေန႔က်င္းပေရး မဟာတာ၀န္သည္ ကၽြန္ေတာ့္ေခါင္းေပၚ အႀကီးေလးဆံုးေရာက္ေနပါသည္။ လမ္းေပၚမွာ အေမေန႔ရုံးခန္း ဖြင့္ၿပီး အလုပ္လုပ္ရပါသည္။ စက္ဘီးအိုေလးႏွင့္ ေျခတိုေအာင္ပတ္ရပါသည္။ ဆရာႀကီး ဦးသိန္းေအာင္ျမင့္ ႏွင့္ ဆရာႀကီးဦးခ်စ္ထူး (မိုးေသာက္ပန္း)တို႔ အကူအညီႏွင့္ ေဘာ္ဒါႏွင့္ေန႔အထူးသင္တန္းမွာ အလွဴေငြ ႀကိဳတင္ရြာရပါသည္။ မိတ္ေဆြႏွင့္ တပည့္မ်ားဆီ လွည့္ရပါသည္။ အေမကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးၿပီး တန္ဖိုးထားတတ္ ၾကသူမ်ား က ေစတနာအျပည့္ႏွင့္ ယံုၾကည္စြာ လွဴဒါန္းၾကပါသည္။ ဘဘေရးခဲ့သည့္ စာမ်ားႏွင့္ ေဟာေျပာပြဲ မ်ားက ပုိသဒၶါေပါက္ေစခဲ့ပါသည္။ အေမေန႔ မတုိင္မီ အေမစားရေသာ "ထမင္းတစ္နပ္" ေဟာေျပာပြဲမ်ိဳး ႏွင့္ "ထိုတစ္ေန႔" စာမ်ိဳး ျဖစ္ပါသည္။

ေႏြၿငိမ္းစတီရီယို အသံခ်ဲ႕စက္ ဦးခ်ိဳေလး+ေဒၚၾကည္ၾကည္၀င္းတို႔က သိန္းခ်ီရသည့္ ပြဲႀကီးမ်ားကို လက္မခံ ဘဲ ေမတၱာႏွင့္ ကူညီၾကပါသည္။ ေႏြၿငိမ္းဦးခ်ိဳေလးတစ္သက္၊ ကၽြန္ေတာ့္တစ္သက္ ပါးစပ္ကတိ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ထားၾကပါသည္။ အခမ္းအနားအလွႏွင့္ ဧည့္ခံလက္ဖက္ ရာသက္ပန္ အလွဴရွင္ ဦးေလး ဦးေက်ာ္သိန္း (အရီးေတာင္း)ႏွင့္ အစ္မႀကီး ေဒၚၾကြယ္ၾကြယ္ မိသားစုတို႔၏ ေစတနာကလည္း စာဖြဲ႕ ေလာက္ ပါသည္။ ႏွစ္စဥ္အခမဲ့ ဗီဒီယို ရုိက္ကူးေပးေသာ မႏၱေလးတုိင္း ဗီဒီယိုအေျခခံအဖြဲဲ႕ ဥကၠဌမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ေဒါက္တာခင္ေမာင္ၾကည္၊ ဦးမ်ိဳးသန္းႏွင့္ အဖြဲ႕၀င္မ်ား၏ ေစတနာကိုလည္း ေက်းဇူးတင္ ရပါသည္။

မဂၢဇင္း၊ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ထုတ္ေ၀သူ၊ အယ္ဒီတာ၊ ကဗ်ာဆရာ၊ စာေရးဆရာ၊ သတင္းေထာက္၊ မီဒီယာ မ်ား၏ ပံ့ပိုးကူညီမႈကလည္း "အေမေန႔" ဂုဏ္ႀကီးမား လာေစပါသည္။ အေမႏွင့္ ပတ္သကေသာ ၀တၳဳ၊ ကဗ်ာ၊ ေဆာင္းပါးမ်ားကလည္း အေမ့ ဂုဏ္တတ္ေစပါ သည္။ ရုပ္ရွင္၊ ဂီတ၊ ဇာတ္သဘင္မ်ားကလည္း "အေမ့"ကို ဂုဏ္တင္ေပးၾကရပါသည္။ "အိမ္" နာမည္ ေပးသည္ကပင္ "အေမ့အိမ္" "အေမ့ရင္ခြင္" စသည္ ျဖစ္လာၾကပါသည္။ အေမ့ဇာတာစန္းလဂ္တက္လာရ ျခင္း၏ လက္သည္မွာ ဘဘဦးသုခ၏ အေမေန႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ မႏၱေလး ႏွစ္(၁၅၀)အတြင္းမွာ ဘဘ ဦးသုခေၾကာင့္ အေမေန႔ အခမ္းအနား (၁၃)ႀကိမ္တုိင္ သမိုင္းတြင္ေအာင္ က်င္းပလာႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ဘဘ ဦးသုခ၏ မ်က္ႏွာေၾကာင့္ ဆရာျမသန္းစံႏွင့္ ျမ၀တီရုပ္ျမင္သံၾကားအဖြဲ႕က တကူးတက လာေရာက္ ရိုက္ကူး ထုတ္လႊင့္ ျပသေပးၾက သျဖင့္လည္း "ျပာသုိလျပည့္အေမေန႔" ဟု အမ်ားျပညသူအသိအမွတ္ ျပဳလာၾကပါ သည္။

ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က အေမန႔ကို ဂရိႏိုင္ငံမွ စတင္က်င္းပခဲ့ေၾကာင္း ဆုိမိန္႔ၾကပါသည္။ နတ္ဘုရားမ်ား၏ မိခင္ဆိုင္ဘယ္လီ (CYBELE) အားမတ္လ (၁၅)ရက္မွ (၁၈)ရက္ၾကား ႏွစ္စဥ္ကန္ေတာ့ခဲ့ၾကရာမွ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အေမေန႔ ေပၚထြန္းလာခဲ့သည္ဟု အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ ဂရိေခတ္လြန္၍ ေရာမေခတ္ ေရာက္လာျပန္ေသာအခါ မဟာအေမ ကို မက္ထရိုနယ္လီယာ (MATRONALIA) ဟု သတ္မွတ္ကာ မတ္လ(၁၅)ရက္ သို႔မဟုတ္ မတ္(၁၈)ရက္ေန႔၌ ဂါရ၀ျပဳပူေဇာ္ကန္ေတာ့ခဲ့ၾက၏။

ထုိအေမ ကန္ေတာ့ပြဲမွစတင္ကာ ေရာမပိုင္နက္အတြင္း အေမေန႔အခမ္းအနားမ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ က်င္းပလာခဲ့ ၾက၏။ ထုိအေမကန္ေတာ့ပြဲမွစတင္ကာ ေရာမပိုင္နက္အတြင္း အေမေန႔ အခမ္းအနားမ်ား က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ က်င္းပလာခဲ့ၾက၏ အဂၤလန္ႏိုင္ငံသို႔ အေမေန႔ပ်ံ႕ႏွံ႕ၿပီး အဂၤလန္မွ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိ သြားေတာ့၏။ "အေမေန႔ေၾကညာစာတမ္း" ကို ၁၈၇၀တြင္ ဂ်ဴလီယာ၀ပ္(ဒ္)ေဟာင္ (Julia Ward Howe)က အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ သူမ၏ပန္ၾကားခ်က္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါ။ သူမ၏ မိတ္ေဆြ အင္နာဂ်ာဗစ္ (Anna Jarvis)က ၁၉၀၈ခု၊ ေမလ(၁၀)ရက္ေန႔တြင္ အေနာက္ဗာဂ်ီးနီးယား ျပည္နယ္ ဂရဖစဟ္တ္ (Grafton) တြင္ "အေမေန႔" က်င္းပပါသည္။

၁၉၁၂ ခု၊ ဂ်ီနီဗါတြင္ က်င္းပသည့္ မက္သဒစ္ခရစ္ယန္အသင္းမ်ားေကာင္စီက အင္နာဂ်ာဗစ္ကို "အေမေန႔" ေဆာ္ၾကသူအျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳကာ "အေမေန႔" က်င္းပေရးကို အားလံုး လက္ခံအတည္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ ထုိ႔ေနာက္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ျပည္နယ္(၄၅)ခုတြင္ ႏွစ္စဥ္ေမလ၌ "အေမေန႔" အခမ္းအနားမ်ား က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၁၄ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္သမၼတ "၀ူဒရိုး၀ီလဆင္" က "အေမေန႔" ကို အစိုးရ ရုံးပိတ္ရက္အျဖစ္ ေၾကညာ ကာ အသိအမွတ္ျပဳအားေပးခဲ့သည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာတြင္ "အေမေန႔" အခမ္းအနားမ်ားကို က်င္းပ လာခဲ့ၾကရာ ေနာ္ေ၀းႏိုင္ငံက မတ္လ(၃)ရက္၊ တရုတ္ျပည္၊ ရူေမနီးယား၊ ယူကရိန္း၊ ဗီယက္နမ္၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား၊ အယ္လ္ေဘးနီးယားႏိုင္ငံတုိ႔က မတ္လ(၈)ရက္၊ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံႏွင့္ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားတို႔က မတ္လ(၁၈)ရက္၊ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယား၊ အီဂ်စ္စေသာ အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားက မတ္လ(၂၁)ရက္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ ၾသစေၾတးလီးယား၊ စကၤာပူ၊ မေလးရွား၊ ကေနဒါ၊ တူရကီ၊ ပါကစၥတန္၊ ကမၻာႏိုင္ငံအမ်ားစုက ေမလဒုတိယပါတ္ တနဂၤေႏြ၊ ပိုလန္ႏိုင္ငံက ေမ(၂၆)ရက္၊ ထုိးႏိုင္ငံက ၾသဂုတ္(၂၁)ရက္၊ ရုရွားႏိုင္ငံက ႏို၀င္ဘာေနာက္ဆံုးပါတ္ တနဂၤေႏြ၊ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံက ဒီဇင္ဘာ (၂၂)ရက္ စသျဖင့္ က်င္းပလာခဲ့ၾကပါ သည္။

ဘဘဦးသုက ကမၻာ့ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားသို႔ ေလ့လာေရး ခရီးအလည္အပတ္ခရီးေရာက္ရွိခဲ့ရာ ကၽြန္ေတာ္ တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း "အေမေန႔"  အခမ္းအနားမ်ား က်င္းပၿပီး အေမ့အေက်းဇူး ေလးေလးနက္နက္ သိကာ လက္ေတြ႕ ေပးဆပ္တတ္ေသာ သားသမီးဦးေရ မ်ားလာေစခ်င္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေမေန႔ ျဖစ္ေျမာက္ေရး ကို ဦးေဆာင္လံုးပန္းခဲ့ပသါည္။ အေမေန႔ ဗိသုကာႀကီး ဘဘဦးသုခသည္ (၁၄-၁-၁၉၁၀) တြင္ ေမြးဖြားခဲ့ရာ ဘဘသည္မၾကာမီ အႏွစ္တစ္ရာျပည့္ပါေတာ့မည္။

ဘဘရာျပည့္ပြဲကို (၁၄)ႀကိမ္ေျမာက္ မႏၱေလးအေမေန႔ အခမ္းအနားႏွင့္ ပူးတြဲၿပီး ၃၀-၁၂-၂၀၀၉ (၁၃၇၁)ခုႏွစ္ ျပာသလျပည္ေန႔တြင္ မႏၱေလးၿမို႕ ၈၅လမ္း၊ ၃၀ႏွင့္၃၁လမ္းၾကား မဟာသက်သီဟ ဘုရား၀င္း အတြင္းရွိ ဘာသာျခားမွ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္လာ ေသာ ဗႏၶဳလ ဦးဆိုင္+ေဒၚေစာတင္ မိသားစုတို႔၏ မဟာဗႏၶဳလေ၀ဇယႏၱာဓမၼာရုံႀကီး၌ ဂုဏ္ျပဳက်င္းပပါေတာ့ မည္။ (၁၅-၁၂-၂၀၀၉)ေန႔မွ (၂၉-၁၂-၂၀၀၉)ေန႔အထိ မိဘေျခရာခံယူေပးျခင္း၊ အလြတ္တန္း၀တၳဳတို ၿပိဳင္ပြဲက်င္းပျခင္း၊ ဘဘဦးသုခ ဘ၀ ျဖစ္သန္းမႈ ရုပ္ပံုလႊာျပခန္း ဖြင့္လွစ္ျခင္း၊ အေမေန႔ အထိ္းအမွတ္ "ေရႊၾကာအင္းဓမၼာရုံ" ေဂါပကအဖြဲ႕ႏွင့္ "ေအးေမတၱာျမန္မာထမင္းဆိုင္" ဦးအုန္းေမာင္+ေဒၚေအးရီတို႔ ဦးေဆာင္ေသာ ဘုံဆြမ္းေလာင္းလွဴပြဲ၊ အေမမ်ားအား ဦးခုိက္ ပူေဇာ္ေသာ လူငယ္မ်ား ဘံုဆြမ္ါးေလာင္းလွဴ ပြဲ၊ ျမတ္ဆုရွင္ ဘံု ဆြမ္းေလာင္း လွဴပြဲမ်ား ႏွင့္ ကုသိုလ္အားပြားမ်ားျငခး္၊ ဆယ့္တစ္မီးၿငိမ္းေစရန္ ရည္သန္၍ ကြယ္လြန္ခဲ့ၾကေသာ အေမမ်ား၊ ဦးဆာင္နာယကႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ

 ဘဘဦးသုခ၊
အေမလူထုေဒၚအမာ
ႏွင့္ အၿငိမ္းစားျမန္မာစာပါေမာကၡ ဆရာမႀကီး ေဒၚမိမိေလး၊
ဒုဥကၠဌ ဦးသိန္းေအာင္ျမင့္၊ အေမေန႔အဖြဲ႕၀င္ ကိုသန္႔ဇင္၊ ကိုတင္ေအာင္(ၿမိဳ႕သစ္)၊
ဒုဥကၠ႒ ဦးသိန္းေအာင္ျမင့္

တို႔ႏွင့္ (၃၁)ဘံုသားတို႔အား ရည္စူးၿပီး ျပာသိုလျပည့္ေန႔တြင္ ေန႔ဆြမ္း၊ သကၤန္းလွဴဖြယ္မ်ားႏွင့္ အလွဴေတာ္ေငြမ်ားကို ဆရာေတာ္ႀကီး(၁၁)ပါးတုိ႔ အား ဆက္ကပ္ကာ ေရစက္ခ် အမွ်ေ၀ျခင္း၊ အေမမ်ား၊  အေမေလာင္းမ်ားရွိရာ လူမႈေရး အသင္းအဖြဲ႕မ်ား သို႔ အလွဴေငြေပးလွဴျခငး္၊ ေငြအား လုပ္အား အလွဴရွင္မ်ားအား မွတ္တမ္းတင္ ဂုဏ္ျပဳလႊာ ခ်ီးျမႇင့္ျခင္း၊ ျပာသုိလျပည့္အေမေန႔ မြန္းလြဲ(၁)နာရီတြင္ စာေရးဆရာဒါရိုက္တာ ဂီတစာဆိုဆရာႀကီး ဘုိကေလး တင့္ေအာင္၊ စာေရးဆရာ၊ ဇာတ္ညႊန္းေရးဆရာ၊ ဆရာႀကီးခ်စ္သန္းျမင့္၊ စာေရးဆရာ ဒါရိုက္တာဆရာႀကီး ေမာင္ေနမ်ိဳး၊ စာေရးဆရာ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ အဆိုေတာ္ အကယ္ဒမီ သုေမာင္၊ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္  အဆိုေတာ္ အကယ္ဒမီ ခ်ိဳၿပံဳးတုိ႔က အေမ့ ေမတၱာ ေစတနာ ေက်းဇူးဂုဏ္ရည္မ်ားႏွင့္ ဘဘဦးသုခဘ၀ ျဖတ္သန္းမႈပံုရိပ္လႊာတုိ႔ကို ဂုဏ္ျပဳေဟာေျပာၾကျခင္း စေသာ အစီအစဥ္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ၾကပါမည္။ မႏၱေလးအသင္း (ရန္ကုန္)က ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ မႏၱေလး အႏွစ္(၁၅၀)ျပည့္ မဂၢဇင္းႀကီးသည္ အဆင့္ျမင့္တန္း မီခဲ့ပါသည္။

ထုိမဂၢဇင္း ၀ိုင္းေတာ္သားမ်ား စီစဥ္သည့္ "စြယ္စုံအႏုပညာရွင္ ဦးသုခ အႏွစ္တစ္ရာျပည့္" မဂၢဇင္းႀကီး တစ္ေစာင္ ကိုလည္း တခမ္းတနား ဂုဏ္ျပဳထုတ္ေ၀ၾကပါမည္။ ထုိအစီအစဥ္မ်ားႏွင့္ (၁၄)ႀကိမ္ ေျမာက္ မႏၱေလး အေမေန႔ အခမ္းအနားႏွင့္ အေမေန႔ ဗိသုကာႀကီးဘဘဦးသုခ ၏ ရာျပည့္ပြဲ ကို ခမ္းနားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း။

ဖုန္းျမင့္ေအာင္(မႏၱေလး)
 .